پژوهش داریم، تغییرات نداریم

مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه

قهرمانی اعضای انجمن هوش مصنوعی

پژوهش داریم، تغییرات نداریم

شاید این مطالب برایتان مفید باشد

انباشت پژوهش، فقدان تغییر

به گزارش پایگاه خبری پنج آسمان و به نقل از خبرگزاری ایرنا

هر سال در آذر ماه، کشور در هیاهوی مراسم‌ها، نمایشگاه‌ها و تقدیرها، «هفته پژوهش» را جشن می‌گیرد.

هفته‌ای که قرار بود فرصتی برای دیده‌شدن دانش، پژوهشگران و نقش علم در آینده ایران باشد.

ایران سرزمینی است که ریشه‌های پژوهش و خردورزی در بن‌مایه تمدنی آن تنیده شده است.

از جندی‌شاپور تا نظامیه‌ها، از حکمای ایرانی تا نوآوری‌های جنگ، هرجا پژوهش درخدمت حل مسئله قرار گرفته، جامعه مسیر رشد و تاب‌آوری را پیموده است.

اما امروز با انبوهی از دانشگاه‌ها، هزاران مقاله، صدها مرکز تحقیقاتی وحجم عظیم خروجی علمی، همچنان میان پژوهش و تصمیم‌سازی فاصله‌ای عمیق و مزمن وجوددارد.

فاصله‌ای که به‌رغم تولید حجیم دانش، در زندگی مردم نمود نمی‌یابد.

“پژوهش داریم، تغییرات نداریم”

چرا پژوهش “تولید می‌شود”، “تغییر ایجاد نمی‌کند”؟

این-یادداشت تلاشی است برای واکاوی تاریخی، نهادی و فرهنگی این گسست و نشان‌دادن اینکه چرا پژوهش در ایران “تولید می‌شود” اما “تغییر ایجاد نمی‌کند.”

1- میراث تاریخی ما: زمانی که پژوهش، بنیان حکمرانی بود

در تاریخ ایران، علم نه یک فعالیت تزئینی، بلکه ابزار اصلی سامان‌دهی امور کشور بوده است.

هرگاه دانایی در جایگاه معمار حکمرانی نشسته، جامعه نیز رو به اصلاح و توسعه گذاشته است.

خواجه نظام‌الملک: معمار پیوند علم و سیاست

خواجه نظام‌الملک طوسی در سیاست‌نامه اش بارها بر این اصل بنیادین تأکید می‌کند که:

“مُلک، بدون دانش و نظم پابرجا نمی‌ماند.”

او دریافت که اداره کشور بدون بهره‌گیری از خردِ نخبگان، ممکن نیست.

بنا نهادن نظامیه‌ها اقدامی صرفاً آموزشی نبود؛ او نهادهایی را طراحی کرد که کارویژه‌شان «تولید خرد برای حکمرانی» بود.

خواجه اعتقاد داشت که دانشمند باید در کنار وزیر بنشیند و هیچ تصمیم مهمی نباید بدون اتکا به نظر اهل علم اتخاذ شود.

این پیوند تاریخی میان پژوهش و حکمرانی، امروز یکی از حلقه‌های مفقوده توسعه در ایران است.

حلقه‌ای مفقوده ای که اگر احیا می‌شد، بسیاری از تصمیم‌های پر هزینه، پر نوسان و غیر کارشناسی رخ نمی‌داد.

2- پژوهش در خدمت بقا: تجربه جنگ ایران و عراق

دردوران دفاع مقدس، پژوهش دیگر موضوعی صرفاً دانشگاهی نبود؛ به ابزار بقا و مقاومت ملی تبدیل شد.

*طراحی و ساخت پل‌های شناور

*بازطراحی ادوات و قطعات در شرایط تحریم

*پژوهش‌های پزشکی در درمان مجروحان

*توسعه روش‌های پدافندی و مهندسی نوین

سرانجام دفاع مقدس نشان داد که هرگاه پژوهش با نیازهای واقعی جامعه پیوند بخورد، می‌تواند معادلات امنیتی، صنعتی و اجتماعی کشور را تغییر دهد.

این تجربه تاریخی گواه آن است که مشکل امروز ایران «فقدان پژوهش» نیست، بلکه عدم استفاده از پژوهش در تصمیم‌سازی است.

3- عدم حضور پژوهشگران برتر در ساختار تصمیم‌سازی

این-فاصله تنها یک مسئله مدیریتی نیست؛ مسئله‌ای ساختاری و ریشه‌دار است.

از دلایل اصلی این شکاف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف) سیاست‌گذاری در ایران داده‌محور نیست

وقتی تصمیم‌ها بر اساس تحقیق گرفته نشوند، پژوهش نیز نقشی در مسیر اداره کشور پیدا نخواهد کرد.

ب) ناکار امدی نهادهای ارتباط‌دهنده دانشگاه و دولت

به همین دلیل، حتی پژوهش‌های ارزشمند نیز هرگز به میز تصمیم‌گیری نمی‌رسند.

ج) فاصله اقتصاد پژوهش از چرخه تولید تا تصمیم

در ایران، پژوهش به دلیل ساختار تشویقی نظام آموزش عالی، اغلب به «انتشار مقاله» ختم می‌شود.

وقتی پژوهشگر مطمئن باشد که نتیجه کار او هرگز وارد چرخه دانش تا سیاست نخواهد شد، انگیزه‌ای برای انجام پژوهش‌های مسئله‌محور نخواهد داشت.

این همان چرخه ناقصی است که پژوهش را از «اثرگذاری اجتماعی» محروم می‌کند.

د) فقدان فرهنگ حکمرانی دانش‌بنیان

علم در ایران بیشتر تکریم می‌شود تا به‌کار گرفته شود.

جشنواره‌های پژوهشی فراوان‌اند، اما سازوکار استفاده نهادی از دانش اندک است. در نتیجه، پژوهش به «امر نمادین» تبدیل شده: محترم، اما بی‌اثر.

در غیاب فرهنگ حکمرانی دانش‌بنیان، هیچ پژوهشی – حتی اگر هم عالی باشد- به کار اجرایی و سیاستی گره نمی‌خورد.

4- عدم اثر پژوهش در زندگی مردم

مشکل پژوهش در ایران «کمیت» نیست؛ «کیفیت پیوند» است. چرا که:

1) مسائل واقعی جامعه به پژوهش تبدیل نمی‌شوند.

2) پژوهش‌ها وارد ساختار تصمیم‌گیری نمی‌شوند.

3) پژوهشگر انگیزه‌ای برای حل‌مسئله ندارد.

4) دستگاه‌های اجرایی مخاطب پژوهش نیستند.

5) فرهنگ حاکمیت مبتنی بر شواهد شکل نگرفته است.

در چنین شرایطی، طبیعی است که علیرغم تولید عظیم دانش، زندگی مردم تغییر نکند.

“پژوهش داریم، تغییرات نداریم”

جمع‌بندی: پژوهش باید از کتابخانه به متن حکمرانی برگردد

برای خروج از این وضعیت، باید سه گام بنیادین برداشته شود:

۱. پژوهش مسئله‌محور شود. مسئله از دل جامعه بیاید، نه از فرم‌های اداری.

۲. پژوهشگر در ساختار تصمیم‌سازی حضور واقعی داشته باشد. نه صرفاً در لیست تقدیرشدگان هفته پژوهش.

۳. حکمرانی دانش‌بنیان نهادینه شود. تصمیم بدون پژوهش باید استثناء باشد، نه قاعده.

هرگاه پژوهش دوباره به متن اداره کشور بازگردد، اثر آن نه در مراسم‌های آذرماه، بلکه در زندگی مردم دیده خواهد شد.

کارآمدی پژوهش کجاست؟ آنجا که دانش، کارآمدی و امید را به ساختار حکمرانی بازمی‌گرداند.

************

آشنایی با دکتر سیدکامران یگانگی

عضو هیات علمی دانشگاه، پژوهشگر مهمان مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه است.

نامبرده دانش‌آموخته مقطع دکتری رشته آینده‌پژوهی در پژوهشگاه مهندسی بحران‌های طبیعی است.

حوزه مطالعاتی دکتر یگانگی شامل اقتصاد انرژی، امنیت ملی و حکمرانی است.

این پژوهشگر، عضو پیوسته گروه فن‌آوری و حکمرانی و عضو وابسته گروه دیپلماسی انرژی در خاورمیانه و گروه مطالعات مسائل آب در خاورمیانه است.

آقای یگانگی آثار علمی متعددی را به زبان انگلیسی و فارسی منتشر کردند، به شرح زیر:

کتاب ها:

1= «مدیریت ریسک در سیستم های فناوری اطلاعات»، (نشر سایه گستر، ۱۳۸۶).

2= «کارآفرینی و نوآوری در اقتصاد مبتنی بر دانش»، (نشر مرکز تحقیقات استراتژیک تشخیص مصلحت نظام، ۱۳۹۲).

3= «پویایی مدیریت استراتژیک»، (نشر تسنیم نگار، شهریور ۱۳۹۷)

مقالات:

The role of information technology in national security, Kamran Yeganegi, Zahra Arbabi, Asma Ibrahim Hussein , Journal of Physics: Conference Series, doi:۱۰,۱۰۸۸/۱۷۴۲-۶۵۹۶/۱۵۳۰/۱/۰۱۲۱۱۲, May ۲۰۲۰.

Logistic city and national Security, Yeganegi, Kamran & etal, International Journal of Engineering Science Invention ISSN (Online): ۲۳۱۹ – ۶۷۳۴, ISSN (Print): ۲۳۱۹ – ۶۷۲۶ Www.ijesi.org, Volume ۴ Issue۸, And August ۲۰۱۵. PP,۶۱-۶۶

The position of intelligent transportation system in national security, Yeganegi, Kamran &etal, Walia Journal, ۲۰۱۴, P ۱۷۰ – P۱۷۵, ISSN ۱۰۲۶-۳۸۶۱

منبع: مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

************